TARİHÇE

PATNOSUN TARİHİ GELİŞİMİ

Doğal oluk ve yolların düğümlendiği bir noktada bulunan Patnos şehrinin konumu kendisine oldukça stratejik bir konum kazandırmıştır. Bu özelliği tarih boyunca  bölgenin egemenleri tarafından hep kullanılmıştır.

     Urartu Devletinde idari, askeri, kültürel  merkez rollerini üstlenen Patnos, stratejik konumu dolayısiyle bir çok devletin istilasına uğramıştır. Bu istilaların yerleşmeye ve gelişmeye etkilerini kronolojik olarak şöyle açıklayabiliriz.

     Hurri soyundan gelen Urartular takriben M.Ö 13. Yüzyıl ile M.Ö 9.yüzyıl arasında bölgede feodal beyliklerin oluşturuğu bir konfederasyonu halinde varlıklarını sürdürmüşlerdi. Kral Aramu Urartu devletini bazı kaynaklarda olduğu gibi Tuşba (Van)  değilde ARZAŞKUN  denen şehir  merkezli kurmuştu. Bu şehrin tam olarak   yeri tespit edilememişse de bu şehrin Patnos civarında olduğu sanılmaktadır. Yörede Menua zamanında yoğun imar faaliyetleri  görülmüştür. Çok sayıda kale ve saray yapılmıştır. Aznavur Tepe, Girik Tepe, Kızılkaya, Kancıklı, Kubik, Dedeli, Değirmendüzü, Bostankaya  kaleleri bunlardandır. Tapınak  ve  antik  ismiyle “ALUDİRİ” sarayları da yapılmıştır.
       Patnos ve çevresi tarihinin az rastlanır bir olayı ile yoğun bir biçimde nüfuslanmıştır.

      Aludiri (Patnos ) küzeye, güneye, güneybatıya, kuzeydoğuya  açılan yollartın en kritik noktasında yer almış olup bugünde aynı özelliğini korumaktadır.

      Aznavur Tepe Urartu mimarisinine en önemli eserlerindendir. Tarıma  yönelik sulama kanalları  bu kalede çokça görülmektedir. Diğer önemli bir sarayda Giriktepe bulunmaktadır.

       Urartu Krallığının yıkılmasından sonra bölgeye Medler, Persler, Ermeniler, Romalılar (Artaksiad Beyliği), Selevkidler, Bizanslar, Sasaniler, Emeviler, Abbasiler, Sökmenliler,  İlhanlilar, Celayirliler, Karakoyunlular, Akkoyunlular, Safaviler ve Osmanlılar hakim olmuştur. Osmanlı hakimiyetine kadar bölgede durdurak bilmeyen etkinlik  mücadeleleri sonucu, savaş yolları üzerinde bulunan ve yüzden de sürekli el değiştiren Patnos’un sözkonusu nedenlerden dolayı gelişmeye fırsat bulamadığını, sürekli küçüldüğünü söyleyebiliriz.

          1533’te  Erzurum Beylerbeyliğinin Malazgirt Sancağına bağlı iken 1865’ te eyalet, liva , kaza, nahiye, köy sistematiği uygulamaya konuyor. Buna göre Patnos, Erzurum Eyaleti, Bayazıt Livasının 7 kazasından biri durumuna geliyor. 1867’de “Vilayet Nizamnamesi” uygulamaya konulmasıyla  Patnos; Erzurum Vilayeti, Bayazıt Sancağı, Antab (Tutak) Kazasının bir nahiyesi olmuştur. Bu dönemde Patnos’ta 250 hane, 1 dükkan, 1 han, 1 cami, 1 medrese, 2 kilise ve biri Hristiyan ikisi İslam olmak üzere 3 Sıbyan Mektebi bulunmaktaydı.      

          Osmanlı kayıtlarında “Batnus” şeklinde adı geçen Patnos; ilçe olana kadar fazla bir önem kazanmamıştır. 1936’ da Malazgirt İlçesinin Sultanmut (Doğansu), Ahlat İlçesinin Aktepe (Sarısu) ve Erciş İlçesinin Dedeli Bucaklarının birleştirilmesiyle ilçe statüsüne geçmiştir. Günümüzde 92 adet köyü ile yaklaşık 1421 kmª’lik bir idari etki alanına sahip olan ve hızla nufuslanmakta olan bir şehirdir.