Ağrı'yı Van a bağlayan yol üstünde, Deniz seviyesinden 1650 m. yükseklikteki Patnos ovasının kuzeyinde kurulmuştur. il in en güneyinde yer alan ilçe nin alanı 1421 km karedir. Doğusunda Erçiş (Van), kuzeyinde Hamur ve Tutak, batısında Malazgirt (Muş) ve Adilcevaz (Bitlis) ile çevrilidir. Süphan dağı (4058) Patnos Un25km. gÜney doğusundadır.

Süphan dağı sönmüş bir volkandır ve Patnos ovasının iklimine etki eder. Eteklerinde sayısız Su kaynağı vardır. Bu suların oluşturduğu bataklıklarda kamış yetişmektedir. Dağın yamaçlarına halk yaylaya çıkar.

ilçe arazisi, geniş düzlük ovalarla, bunların çevresindeki dağlardan oluşmuştur. Alüvyonlarla örtülü düzlükler dışında , ilçe arazisinin bütünü yeni volkanik örtülerle kaplıdır.

ilçe topraklarının büyük bir bölümü, özellikle kuzeyi yaylalık alanlardır. Kuzeyinde Gel, kuzey doğuda Aladağ ın batı uzantıları yükselir. Kuzey batıda Top dağı vardır. Aladağ ve SÜphan ın dorukları sürekli Kar ve buzlarla kaplıdır.

Patnos ovası, yaklaşık 20km eninde ve boyundadır. Malazgirt ovasının doğuya uzanan devamı olduğu için batıda ve güneyde Malazgirt ovası ile birleşir. Alçak sırtlar Malazgirt ovasından, Burnubulak engebeli de bu ovayı Tutak ovasından ayırır. ilçenin Tarım yapılan toprakları burada bulunur. Sulama işlerinde ovayı boydan boya kateden Bağdişan çayı ve Sarısu dan faydalanılır. Ova verimli ve bitektir; iyi Tahıl ürünü alındığı gibi, çayır ve otlakları da çoktur. Ova Üzerinde bazı tepeler yükselir. Ziyaret, Beyaztaş, Giresor ve Aznavur tepe bunların başlıcalarıdır.

ilçe arazisi Malazgirt- Bulanık deprem bölgesinin bir bölümü Üzerinde olduğundan 1891, 1903, 1907 ve 1919 da yer sarsıntıları olmuştur.

Doğu ve Kuzey doğuda Aladağ dan inen dereler Patnos ovasından geçerek Murat nehrine karışır. Bu derelerin suları ilkbaharda kabarır, yazın iyice azalır.

Patnos ta kara iklimi hüküm sürer. Yazları sıcak ve kurak, kışları soğuk ve kar yağışlı olur. Yağmur ekseri ilkbahar ve sonbaharda görülür. Karın yerde kalma süresi Eleşkirt, Hamur, Taşlıçay, Diyadin ve Merkez ilçelerden azdır. ilçe nin Aladağ ın güneyinde olması, Süphan dağı ve Van gölünün (48 km uzakta) etkisiyle, burada ilkbahar daha erken başlar ve az yağmur alır. Bu sebeple bitkiler erken kurur. Bitki örtüsüne bozkırlar egemendir. Aladağ ve Süphan dağının sarp vadilerinde orman kalıntılarına rastlanmaktadır. Yerleşim yerleri ve akarsu boylarındaki çalılık, söğüt ve kavakların dışında ağaçlık alan yoktur. Ancak son yıllarda ağaçlandırma hızlanmıştır.

PATNOSTA BİTKİ ÖRTÜSÜ

Patnos ve çevresi doğal bitki örtüsü bakımından fakirdir. Yörenin doğal bitki örtüsünü tek ve çok yıllık otsu ve odunsu bitkiler olan stepler oluşturur. Bunlar yaprakları küçük sert dikenli ve derimsi yapıda kuraklığa dayanıklı bitkilerdir. Bölgede ormanın alt sınırı 1800 m'dir. Tarihi kayıtlarda bölgenin ormanlarla kaplı olduğuna dair işaretler vardır. Bölgenin bugün ormanlardan mahrum olmasının nedenlerinden biri kuşkusuz asırlardan beri süregelen tahribattır .

Bölgedeki stepleri ikiye ayırabiliriz: Yastık ve küme şekilli türler (Kenger, kernkosi, sitilme, geven, kerengzer ) ve gramineler (Şalvadır , havşan, pupi ,kurix ). Özellikle kengerlerden çok faydalanılır; ilkbaharda daha yer altındayken çıkarıldığında taze yenildiği gibi kızartılarak da yemeği yapılmaktadır daha sonra gelişme zamanında otsu haldeyken turşusu yapılır. Daha büyüdüğü zaman sapları soyularak yenilir tohum tutunca da tohumları çekirdek gibi yenilmektedir. Ayrıca biçilerek hayvanlar için saman yapılmaktadır.

Akarsu boylarında kavak ve söğüt türü ağaçlara rastlanır

PATNOS'TA İKLİM

İklimlimin ana çizgilerini uzun kışlar ve kısa yazlar ile karakterize edilen karasal iklim şartları belirler.

Patnos’ta yıllık Sıcaklık (1977-1990 rasat devresinde ) 7.0°C kadardır. Yılın en soğuk ayı olan Ocak ayının sıcaklığı -8.8°C'dir. Mart ayından itibaren sıcaklıklar hızlı bir şekilde yükselerek en yüksek değerlere Temmuz, Ağustos aylarında erişir . Patnos’ta Temmuz ayı ortalama sıcaklığı 21.5°C, Ağustos ayının ise 20.5°C'dir. Temmuz ayı sıcaklıkları incelendiğinde, yöredeki istasyonlar arasında önemli farkların olmadığı görülür. Örneğin Ağrı’da 21.0°C, Malazgirt’te 22.2°C, Erciş’te 21.8 °C dir. Ağustos ayından sonra sıcaklıklar ani bir şekilde azalır. Sıcaklığın 20°C'nin üstünde olduğu Ay sayısı iki olup Temmuz ve Ağustos’tur. Yıllık sıcaklık amlütüdü 30.3 lük bir değerle şiddetli karasallığa işaret etmektedir.

Patnos’ta donlu günlerin diğer bir ifadeyle sıcaklığın 0°C ve 0°C nin altında olduğu Gün sayısı 147 .8 dir. Yaklaşık olarak Ekim ayı ortalarından başlayıp Nisan ayı sonlarına kadar devam eden 6.5 ay gibi uzun bir süre kapsayan don olayının görüldüğü devre ziraat hayatı bakımından bilhassa bitkilerin yetişme devreleri açısından son derece etkileyici ve belirleyici bir husustur. Donlu günlerin mevsimlere dağılışı incelendiğinde ; en yüksek payın %57.4 ile kışa ait olduğu, %25.1 ile ilkbaharın ikinci sırada geldiği görülür. Sadece Haziran, Temmuz ve Ağustos aylarında don görülmemektedir.

33 Yıllık ortalamalara göre Patnos yıllık yağış miktarı 428.8 mm'dir.Yağışlar daha çok Nisan ve Mayıs aylarında görülmektedir. Bununla birlikte Nisan ayı payının daha fazla olduğu dikkati çeker. Nitekim ilkbahar toplam yağışlar içerisinde %39 luk bir oranla başta gelirken Kış ve Sonbahar mevsimleri birbirlerine yakın değerlerle ikinci ve üçüncü sırayı alır . (Kış %26.4 , Sonbahar %24.2) Yaz yağış bakımından en az paya sahip olup (%9.5 ) bu özelliğiyle yağış azamisi Yaz’a tekabül eden Kuzeydoğu Anadolu’dan önemli bir farklılık gösterir. Yılın ortalama 75.6 günü yağışlı geçmekte bununda %34.5 i yani 26.1 günü kar yağışları şeklinde düşmektedir. Patnos’ta en yüksek kar örtüsü 135 cm ile Mart ayında tespit edilmiştir.

Patnos'ta doğu sektörlü rüzgarlar (NE,E,SE) daha sıklıkta esmekte buna yakın değerle W ve S sektörlü rüzgarlar izlemektedir. yıl içerisinde rüzgarın en fazla estiği yön %25'lik bir oranla E olup bunu %14.5 ve %13.6'lık oranlarla SW ve W yönleri izlemektedir.